Pałac w Dobrzycy
Fot. Aleksander Liebert
Pierwsze historyczne wzmianki o Dobrzycy pochodzą z roku 1327. Dobrzyca była gniazdem rodowym Dobrzyckich herbu Leszczyc. W roku 1440 otrzymała prawa miejskie, a wraz z nimi herb, który przedstawiał biały krzyż jerozolimski na czerwonym polu.
W 1717 roku Anna z Rydzewskich Dobrzycka z synami sprzedała Dobrzycę Aleksandrowi Gorzeńskiemu herbu Nałęcz, miecznikowi kaliskiemu. Siedzibą właścicieli był zamek zwany też „Kamienicą na przykopie”, którego początki archeolodzy datują na XV wiek. Zamek ten rozbudowywany i przebudowywany od XV do XVII wieku, pełnił funkcję rezydencji rodu Dobrzyckich. Od 1774 roku Dobrzyca stała się własnością Augustyna Gorzeńskiego, który poślubiając Aleksandrę ze Skórzewskich zyskał tytuł hrabiowski, a wraz z nim dość znaczny majątek. Za jego rządów Dobrzyca rozkwitła. Począwszy od 1795 roku aż do 1799 barokowy pałac był przebudowywany wg projektu Stanisława Zawadzkiego.
Fot. Aleksander Liebert
Augustyn Gorzeński założył przy nim park w stylu angielskim noszący cechy ogrodu romantycznego, na terenie którego powstały różne budowle, grota, sztuczne ruiny i mostki. Od południowego wschodu fasadę pałacu ozdobił czterokolumnowy, toskański portyk zwieńczony trójkątnym frontem z herbami Nałęcz Gorzeńskich i Drogosław Skórzewskich. Z okien rezydencji widać panteon, oficynę i monopter. Sale reprezentacyjne zostały usytuowane na piętrze pałacu i uzyskały wspaniałą dekorację malarską, której twórcami byli Antoni Smuglewicz, i Robert Stankiewicz. Jak wspomina Adam Turno – siostrzeniec Augustyna Gorzeńskiego – sale zdobiły obrazy, a wnętrza wyposażono „meblami królewskimi”. Jednym z najpiękniejszych pomieszczeń pałacu jest salon ze sztukaterią wykonany przez Michała Ceptowskiego vel Ceptowicza. Najprawdopodobniej duży wpływ na dobór dekoracji wnętrz pałacowych oraz kompozycji całego założenia, odegrały upodobania artystyczne Augustyna Gorzeńskiego, a także jego małżonki Aleksandry ze Skórzewskich. Oboje byli zafascynowani kulturą włoską. Często podróżowali między innymi do Włoch i Francji, a ich zainteresowania sztuką antyczną i renesansem włoskim znalazły odbicie w dekoracji malarskiej i sztukatorskiej dobrzyckiego pałacu.
Fot. Aleksander Liebert
Po śmierci Augustyna Dobrzyckiego w 1816 roku majątek odziedziczył syn jego siostry, Kazimierz Turno, generał wojsk napoleońskich, którego żoną była Helena z Rogalińskich. Turno dbał o spuściznę po swoim wuju znając jej bezcenną wartość artystyczną i kulturową. Wskutek ran wojennych odniesionych w kampanii napoleońskiej, Kazimierz Turno zmarł w 1817 roku, a jego rodzina nie zdołała utrzymać majątku w swoich rękach. Został wystawiony na licytację i zakupiony przez rodzinę Kottwitz. Następnymi właścicielami byli Bandelowie. Za ich czasów część polichromii w pałacu została przemalowana w guście niemieckim. Nowym właścicielem Dobrzycy w 1890 roku został hrabia Józef Czarnecki herbu Prus III, ożeniony ze Stanisławą z Lipskich, wnuczką Kazimierza Turny. Dobrzyca była własnością rodziny Czarneckich do wybuchu wojny. W 1939 roku w pałacu mieścił się obóz internowania ziemian z południowej Wielkopolski. Po wojnie pałac i cały majątek przejęło państwo. W pałacu znajdowały się mieszkania prywatne, biura, biblioteka, szkoła. W 1988 roku powstał Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu. Od końca lat 90. XX wieku remontowany i odnowiony pałac powraca do swojej świetności. Dzięki pracom konserwatorskim udało się odzyskać pełną dekorację malarską, obejmującą wszystkie pomieszczenia, zarówno reprezentacyjne, jak i mieszkalne pałacu, co jest dziś ewenementem w skali ogólnopolskiej.
W 1996 roku Wojewoda Kaliski powołał Muzeum: Zespół Pałacowo-Parkowy w Dobrzycy, następnie w 2002 roku Muzeum zostało przekazane Sejmikowi Województwa Wielkopolskiego.
