Mikołaj Zieleński
Mikołaj Zieleński (ok. 1550 – ok. 1616) kompozytor polski. Pochodził prawdopodobnie z Warki. Według Szymona Starowolskiego studiował w Rzymie. Wzmiankowany dopiero w 1604 w aktach Kapituły Płockiej jako organista katedralny oraz muzyk w służbie ówczesnego biskupa płockiego, Wojciecha Baranowskiego, który obejmował ten urząd od 1590, a w l. 1595-96 przebywał z poselstwem od króla Zygmunta III do papieża Klemensa VIII w Rzymie; być może Zieleński towarzyszył biskupowi w tej podróży. Gdy Baranowski w 1608 został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski, Zieleński pozostał w jego służbie prawdopodobnie jako kapelmistrz w siedzibie prymasowskiej w Łowiczu.
Arcybiskup Baranowski zapewnił swemu muzykowi nieśmiertelność finansując wydanie dwutomowej edycji dzieł Zieleńskiego, zawierającej ofertoria i komunie na cały rok kościelny (Offertoria totius anni… oraz Communiones totius anni…), wydanej w oficynie Jacobusa Vincentiusa w Wenecji w roku 1611. Z całej twórczości Zieleńskiego znamy tylko te dwa zbiory, zawierają one wszakże grubo ponad 100 utworów. W pierwszym ze zbiorów znajdują się dzieła 7- i 8-głosowe z towarzyszeniem organów, oraz 12-głosowy Magnificat, zaś w zbiorze drugim – kompozycje na 1 do 5 głosów z organami, a niekiedy z dwojgiem instrumentów smyczkowych lub puzonów. Innymi słowy Offertoria pisane są późnorenesansową techniką polichóralną, właściwą dla szkoły weneckiej końca XVI w., zaś Communiones, zwłaszcza przeznaczone na 1 głos z akompaniamentem, reprezentują już styl monodii akompaniowanej, będącej pierwszym słowem muzycznego baroku. Zważywszy czas powstania obu zbiorów, można uznać, że dokumentują one jeden z najbardziej znaczących przełomów stylistycznych w dziejach muzyki europejskiej.
